وبلاگ رسمی حبیب بیرانوند

ببین غمگین. ببین دلتنگ دیدارم... ببین خوابم نمی آید، بیدارم... نگفتم تا کنون، اما کنون بشنو: تورا بیش از همه کس دوست میدار

جهانشاه خان زر?نجو ز?دعل? ب?رانوند از بزرگتر?ن و نام آورتر?ن سرداران مردم? لرستان که پس  سالها مبارزه با حکومت فاسد قاجار و بیگانگان روس و انگلیس در جنگ جهانی اول و11 سال مبارزه با ن?روها? مزدور رضاشاه سرانجام بر اثر خ?انت برخ? او و عده ا? از ?ارانش در پا??ز سال 1310 دستگ?ر و در م?دان مجسمه ‏( آزاد? ‏) خرم آباد اعدام شدند .

جهانشاه فرزند نایب محمدشاه ز?دعل? و گل آفتاب خان زیدعلی شیرزن تاریخ میباشد. 

محمدشاه زیدعلی پدر جهانشاه  به علت شورش در دوره ناصرالد?ن شاه دستگ?ر و به دستور ظل السلطان کور و خانه نش?ن شد . 

مادر  جهانشاه گل آفتاب خان زیدعلی نام داشته از سرسخت تر?ن و شجاعتر?ن ش?رزنان زمان خو?ش بوده است چه به گفته بس?ار? زن? به سرسخت? ا?شان در طا?فه ز?دعل? وجود نداشته است.

جهانشاه سردار? شجاع و جنگجو که در جنگاور? در زمان خو?ش کم نظ?ر بوده است . ا?شان در م?ان ز?دعل? ها و طوا?ف لر و کرد گرمس?ر به شجاعت و جنگجو?? معروف بوده و درشت? ه?کلش چهره ا? قابل توجه در ذهن مردم ا?جاد کرده بود . جهانشاه هم?شه شمش?ر بر کمر خود داشته و در ت?رانداز? ن?ز ب? رق?ب بوده است . اسب ز?رپا? ا?شان از بهتر?ن اسب ها? عرب? بوده است که از ?ک ش?خ عرب به غارت گرفته بود .

ازو?ژگ? ها? جهانشاه زر?نجو ز?دعل? چهره ز?با و قبا? بلند و قطار فشنگ بسته بر کمر و س?نه اش و تفنگ بر دوشش و شمش?ر بر کمرش سوار براسب در کنار خصا?ل اخ?ق? چون مردانگ? و جنگاور? شجاعت و دست و دل باز بودنش , شکوه و جلوه خاص? در م?ان مردم ا?ل و طا?فه به او بخش?ده بود و زبان زد عام و خاص شده بود .

قرآن بس?ار بزرگ و سنگ?ن از جنس پوست آهوکه جلد آن سرخ بوده است ن?ز از غن?مت ها? گرانبها?ش از عرب ها م?باشد . ا?ن قرآن که به قرآن "جلد سرخ" درم?ان ب?رانوندها معروف بوده و همواره به آن سوگند ?اد م?کردند توسط گل آفتاب مادر جهانشاه و خواهرش گل? در ح?ن تبع?د به مرقد امام رضا در مشهد منتقل م?شود .

ط? جنگ جهان? اول در سال 1295 که روس ها به ا?ران تجاوز کردند به لرستان ن?ز آمدند و جهانشاه زر?نجو و ?ارانش در منطقه س??خور به همراه د?گر بزرگان ب?رانوند از جمله عل?مردان خان ب?رانوند به جنگ با روسها رفتند و آنان را شکست داده و عده ز?اد? از روسها را قتل عام کردند .

جهانشاه در درگ?ر? ها متعدد ن?روها? قاجار به رهبر? نظام السلطنه با ا?ل ب?رانوند به همراه د?گر سردارن ب?رانوند شرکت داشته.

ا?شان به همراه ?ارانش در سال 1299 در جنگ قلعه تنجور بروجرد به کمک عل?مردان خان ب?رانوند و ش?خعل? خان ب?رانوند رفته و ضربات سنگ?ن? را به ن?روها? رضاشاه که تحت سرپرست? سرهنگ احمد آقا خزاع? و فل?پ اف روس? بودند وارد کردند .

در جنگها? خون?ن اول زاهد ش?ر در پا??ز سال 1302 و جنگ دوم زاهدش?ر در سال بهار سال 1303 جهانشاه به همراه ?ارانش از پ?ش قراق?ن آن جنگها بودند و از خود رشادت ز?اد? نشان داد .

در پا??ز سال 1304 درگ?ر? شد?د? ب?ن ز?دعل? ها به سرکردگ? جهانشاه با ن?روها? نظام? به سرپرست? سرت?پ پورزند در منطقه گرز و لنگر و تنگه ماژ?ن کب?ر کوه صورت گرفت که به موجب آن جهانشاه و ?ارنش شکست خورده به مناطق امن پشتکوه رفته و پنهان م?شود . در هم?ن زمان تعداد د?گر? از ز?دعل? ها به سرکردگ? ب?گ رضا ص?د فرزند پ?رزاد و دوسته سل?مان دستگ?ر و به مناطق کوه ک?ا?ن منتقل م?شوند .

در زمستان سال 1305 درگ?ر? سخت? م?ان سرهنگ اسفند?ار? که فوج منصور کرمانشاه ن?ز به کمکش آمده بودند با ز?دعل? ها به سرکردگ? جهانشاه زر?نجو ز?دعل?

در کب?ر کوه در گرفت . ز?دعل? ها سرهنگ اسفند?ار? و فوج منصور را به مدت چند?ن روز به محاصره خود درآوردند که سرانجام سرهنگ بلوچ به کمکش آمده و پس از ساعت ها جنگ با ز?دعل? ها سرهنگ اسفند?ار? و فوج منصور را از مهلکه نجات داد .

در 27 ت?رماه 1306 درگ?ر? سخت? ب?ن ن?روها? رضاشاه به سرپرست? سرهنگ ول? آقا خان ام?راحمد? به کمک سپهوندها که در کنار دولت بودند و ب?رانوندها به سرکردگ? جهانشاه زر?نجو ز?دعل? ایمانعلی زیدعلی سل?مان ز?دعل? ب?گ رضا ز?دعل? دوسته ز?دعل? و ... در کوه پونه صورت گرفت .

بر اثر ا?ن درگ?ر? سلطان رحمان خان فتح? بروجرد? که از جنا?تکاران محسوب م?شد توسط جهانشاه و عده د?گر دستگ?ر و به دست پاپ? فرزند اکبر از ت?ره چرمارن تکه تکه و به درک فرستاده م?شود . تق? خان سپهوند رئ?س طا?فه سپهوند که در کنار سلطان رحمان خان فتح? جنا?تکار بود در ا?ن جنگ توسط ب?رانوندها کشته م?شود .

در اواخر شهر?ور سال 1306 ستون? تحت فرمانده? سرهنگ بلوچ در تنگه افر?نه و آبسرد حدود 14 روز به محاصره طوا?ف ب?رانوند و با?گر?وه به سردستگ? جهانشاه زر?نجو ز?دعل? و محمدم?رزاخان جودک? درآمدند . پس از چهارده روز سرت?پ شاه بخت? با قوا?ش به کمک سرهنگ بلوچ آمده و او و افرادش را نجات داد . در اثر ا?ن واقعه سرهنگ بلوچ زخم? شد .

در 17 آبان ماه سال 1306 عل? محمد خان غضنفر? امرا?? فرزند ارشد نظرعل? خان ام?راشرف ق?ام کرده و اردو? شاه بخت? را به مدت 17 روز به محاصره خود درآورد . در اوا?ل آذرماه جهانشاه و ?ارانش که از طا?فه ز?دعل? بودند از مناطق گرز و لنگر کب?رکوه به عل?محمدخان امرا?? پ?وستند و در مدت ا?ن چند ماه که عل?محمدخان امرا?? ق?ام کرده بود به همراه طوا?ف قدرتمند طرهان مانند قرعلیوند و آزادبخت و امرا?? و ... عمل?ات ها? ز?اد? را برعل?ه ن?روها دولت? انجام دادند .

در 12 د? ماه سال 1306 طوا?ف ز?دعل? مم?وند کوشک? به سرکردگ? جهانشاه زر?نجو ز?دعل? ب?رانوند که جمعا حدود 200 نفر بودند جهت جنگ وغارت اموال ن?روها? وابسته به دولت از کوهدشت عازم دلفان شدند . پس از غارت اموال وابستگان به دولت در راه بازگشت در تنگه گاو شمار درگ?ر? جزئ? م?ان آنها و ن?روها? دولت? سرگرفت . ساعت شش صبح 15 د? ماه شورش? ها به سرکردگ? جهانشاه زر?نجو ز?دعل? از سراب چگن? حرکت کرده و به محض ورود به منطقه طو?ب? ن?روها? رضاشاه در چند?ن فوج به فرمانده? سلطان مصطف? خان آماده درگ?ر? با آنها شدند . جنگ از طرف کوه مپل شروع شد و چون شورش? ها راه? نداشتند و به طرف کوه شمش?ر فرار کردند جنگ دوباره شروع شد و تا شب ادامه داشت . در نت?جه ا?ن جنگ شورش?ان شکست خورده و مقدار? از اموال غارت? را ن?ز مجبور شدند رها کنند .

پس از تسل?م شدن بس?ار? از طوا?ف طرهان ب?رانوندها از آنها جدا شده و به طرف کب?رکوه و س?مره رفتند .

در 17 بهمن ماه طا?فه زر?نجو ز?دعل? که در راس آنها جهانشاه زر?نجو ز?دعل? ب?رانوند و طا?فه جودک? به سرکردگ? محمدم?رزاخان جودک? و طا?فه بارن? به سرکردگ? ابوطالب باران? ب?رانوند که در ب?ن پل گاوم?شان و ماژ?ن بوده اند اتحاد کردند که در برابر قواب اعزام? مقاومت کنند . در نت?جه جنگ? ها? سخت? ب?ن آنها و ستون ها?? تحت امر سرهنگ مهد? قل? خان در منطقه گاوم?شان دره شهر و ماژ?ن و گرز لنگر صورت م?گ?رد . که گرز لنگر دوباره به تصرف ن?روها? دولت? در م? آ?د .

پس از شکست و متوار? ساختن ب?رانوندها دوباره جنگ? سخت در کب?رکوه ب?ن ن?روها? دولت? و طا?فه زر?نجوز?دعل? به سرکردگ? جهانشاه صورت م?گ?رد که در ا?ن هنگام کب?رکوه بمباران . م?شود .

در ا?ن جنگ سل?مان ز?دعل? معروف به سل?مان عل? صالح

از سرکردگان بزرگ ب?رانوند کشته م?شود .

در هم?ن موقع سرهنگ بلوچ با قوا? شاه بخت? از شوش حرکت کرده و به دنبال ?دالله خان ب?رانوند عل?رضا خان اعظم? نصرالله خان ب?رانوند در ح?ن عبور از کرخه غرق م?شود .

در فرورد?ن ماه سال 1307 رضاشاه وارد لرستان م?شود و عل?محمدخان غضنفر? امرا?? تسل?م م?شود . ر?است لشکر غرب از شاه بخت? به سپهبد ام?راحمد? سپرده م?شود . در سال 1307 درگ?ر? ها? ز?اد ول? پراکنده در مناطق گرمس?ر? ب?ن ب?رانوندها و ن?روها? تحت فرمانده? ام?راحمد? صورت م?گرد .

زبانه ها? جنگ ن?رو ها? رضاشاه با لرستان , در سال 1308 مستق?ما به کب?رکوه کشانده شد ودر پ?چ و خم کوه ها? کب?رکوه عشا?ر ز?دعل? و م?ر و جودک? به مقابله با آن ها برخواستند ...

طوا?ف زر?نجو ز?دعل? و تعداد کم? از م?رها و جودک? ها و عده کم? از طا?فه کله جو ز?دعل? در مناطق گرز لنگر و ماژ?ن و تنگه ماژ?ن و ... به سرکردگ? جهانشاه زر?نجو و ایمانعلی زیدعلی با ن?روها? رضاشاه درگ?ر شده که دراثر جنگ ها? سال 1308 ?ار? جان از ت?ره گنجعل? در م?ان تنگه ماژ?ن کشته م?شوند . جهانشاه ‏( جانبشاه ‏) زر?نجو از سرداران بزرگ لرستان و کدخدا عل? محمد زر?نجو و عده کم? از طا?فه زر?نجو ز?دعل? موفق به فرار م?شوند . سرانجام

طوا?ف دخ?ل در آن جنگ ?عن? طا?فه زر?نجو? ز?دعل? که در راس آنها ایمانعلی زیدعلی و فارس زیدعلی بودند و تعداد اندک طوا?ف م?ر و جودک? شکست خورده دستگ?ر و به مناطق شمال? ا?ران تبع?د م?شوند ...

طا?فه کله جو ز?دعل? در ا?ن جنگ شرکت نداشتند ودر مناطق کله باد و کوه نش?ن بودند بنابرا?ن دستگ?ر و تبع?د نشدند .

پس از تبع?د طا?فه زر?نجو ز?دعل? طول? نکش?د طا?فه کله جو ز?دعل? در اواخر سال 1308 تسل?م شده در اوا?ل سال 1309 که بس?ار? از سران ز?دعل? از جمله کدخدا دوستعل? خان ز?دعل? قب? تسل?م شده بودند طبق قرار داد کب?رکوه را ترک و به دره شهر رفتند و مشغول کشاورز? شدند .

تنها سرکردگان? که از طا?فه ز?دعل? تسل?م نشده جهانشاه زر?نجو ز?دعل? و ص?د فرزند پ?رزاد بودند .

پس از چند روز جهانشاه زر?نجو آخر?ن شورش? ا?ل ب?رانوند به دره شهر وارد و نصف ملک اهدا?? دره شهر را صاحب شد .

سرانجام در پا??ز سال 1310 در پ? شکا?ت ها? کتب? مداوم نا?ب الحکومت دره شهر از سران ز?دعل? ن?روها? عباسقل? خان درفشان سرانجام دوستعل? خان ز?دعل? نادعل? م?رول? داراب را دستگ?ر کرده و به خرم آباد آوردند . پس از چند روز با ح?له ون?رنگ جهانشاه ا?ن سردار بزرگ لر را ن?ز به خرم آباد کشانده , دستگ?ر و به همراه چندتن از ?اران و سردارن د?گر ب?رانوند در

م?دان مجسمه خرم آباد اعدام کردند .

اسام? اعدام شدگان پا??ز سال 1310 در م?دان مجسمه ‏( آزاد? ‏) خرم آباد :

1- جهانشاه خان زر?نجو ز?دعل? ب?رانوند سردار بزرگ لر و لک از تیره زرینجو

2- دوستعل? خان ز?دعل? ب?رانوند از تیره رشید

3- نادعل? خان ز?دعل? ب?رانوند از تیره قجی

4- داراب خان ز?دعل? ب?رانوند از تیره مه نظر

5- م?رول? خان ز?دعل? ب?رانوند از تیره منهوش 

متن و تنظ?م و تحق?ق : حبیب کوسه بیرانوند